Hãy thử liệt kê mọi vấn đề mà xã hội đang gặp phải vào lúc này khi sự thiếu hụt về nhà ở đang xảy ra. Đó là những vấn đề bao gồm tăng trưởng chậm, biến đổi khí hậu, sức khỏe kém, bất ổn tài chính, bất bình đẳng kinh tế và tỷ lệ sinh giảm. Những vấn đề này tạo ra cảm giác bất ổn mà nhiều người trong chúng ta cảm thấy về xã hội của mình. Vấn đề đó là tình trạng thiếu nhà ở: có quá ít ngôi nhà được xây ở nơi mọi người muốn sinh sống. Và nếu chúng ta khắc phục được những thiếu sót đó, chúng ta cũng sẽ giải quyết nhiều vấn đề khác đang gặp phải.
Những tác động rõ ràng
Nơi bạn cư trú ảnh hưởng sâu sắc đến mọi khía cạnh của cuộc sống - từ môi trường làm việc, thời gian giải trí, đến cộng đồng bạn thân thiện và người hàng xóm xung quanh, cũng như quyết định về gia đình, số lượng con cái, và thậm chí cả tần suất gặp bệnh. Đến nay, ngôi nhà riêng của mỗi người được coi là tài sản quý giá nhất, đó là nơi gắn kết với nền sống của họ. Đặc biệt, vai trò của ngôi nhà trở nên vô cùng quan trọng đối với hệ thống kinh tế, khi nó quyết định vị trí và cung cấp nguồn "lực" quan trọng nhất - con người. Hiện nay, có sự đồng thuận ngày càng cao về việc nhà ở trở nên quá đắt đỏ ở hầu hết các quốc gia. Ở nhiều địa điểm, giá nhà mới vượt xa chi phí xây dựng. Thu nhập cao hơn ở các thành phố lớn thu hút người dân, họ phải chi một phần lớn thu nhập để đấu giá giá thuê nhà và giá bán nhà ở đó. Tình hình này được kích thích bởi sự thuận lợi trong việc vay mượn và lãi suất thấp, dẫn đến chi phí vay thấp hơn và lợi nhuận thấp hơn từ các loại đầu tư khác. Điều này đã làm tăng giá nhà đất, nguyên nhân là nguồn cung không thể đáp ứng kịp với nhu cầu, đặc biệt là trong và xung quanh các thành phố đang trở nên ngày càng đông đúc.
Khi có nhiều người mong muốn sống trong một khu vực, chúng ta thường xây thêm nhà để đáp ứng nhu cầu hoặc tập trung họ vào nguồn cung nhà ở hiện tại, với việc tổ chức đấu giá quyền sử dụng nhà. Ví dụ trên thế giới, tại London, tỷ lệ nhà trống chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng số, do chi phí để giữ nhà trống ngày càng tăng. Dấu hiệu rõ ràng nhất của tình trạng khan hiếm nhà ở là sự tăng giá đột ngột trong suốt 40 năm qua. Giá nhà trung bình ở khu vực đô thị của Thành phố New York tăng 706% từ năm 1980 (cao hơn 376% so với giá tiêu dùng ở Hoa Kỳ và 326% so với mức lương ở Hoa Kỳ). Đối với San Francisco, mức tăng là 932%. Giá nhà ở London đã tăng hơn 2.100% trong khoảng thời gian đó (cao hơn khoảng 1.500% so với mức lương). Giá nhà ở Sydney, Australia, tăng 1.450% (so với mức tăng lương theo giờ là 480%). Ở Ireland, giá nhà tăng khoảng 800%, đặc biệt là ở Dublin. Mức giá thuê cũng có xu hướng tăng, mặc dù ít cực đoan hơn do không chịu ảnh hưởng trực tiếp từ lãi suất. Những mức giá này thường là gấp đôi đến bốn lần chi phí xây dựng những căn nhà mới có cấu trúc tương đương. Sự chênh lệch này là một biểu hiện sơ bộ của việc chi phí tăng do hạn chế xây dựng mới. Trong khi đó, hầu hết các sản phẩm tiêu dùng khác trở nên tốt hơn và giá rẻ hơn. Vì vậy, tác động rõ ràng của nhà ở đắt tiền là mọi người thường chi rất nhiều tiền để thuê hoặc mua nhà, khiến họ có ít tiền hơn để chi tiêu cho những thứ khác, đặc biệt nếu họ sống trong và xung quanh các thành phố lớn và vấn đề đang trở nên tồi tệ hơn.
Những tác động tiềm ẩn
Năng suất lao động:
Ảnh hưởng đến lựa chọn nghề nghiệp: Nhà ở đắt tiền có thể tạo ra áp lực cho việc chọn nghề nghiệp. Người lao động có thể phải chấp nhận các công việc ở gần nhà để giảm thời gian di chuyển và chi phí sống cao, thay vì lựa chọn công việc phù hợp với kỹ năng và mong muốn của họ. Hạn chế sự di động lao động: Giá nhà ở cao cản trở khả năng di động của lao động. Người lao động khó di chuyển đến những khu vực có nhu cầu lao động cao hơn hoặc nơi có mức lương tốt hơn, ảnh hưởng đến năng suất toàn cầu. Chất lượng cuộc sống và công việc: Nhà ở đắt tiền có thể đặt ra thách thức đối với chất lượng cuộc sống và công việc. Người lao động có thể phải chấp nhận điều kiện sống kém hơn hoặc chấp nhận những công việc không phù hợp với kỹ năng của họ để có thể sống gần nơi làm việc. Tác động rõ ràng của nhà ở đắt đỏ, khiến cho mọi người có ít tiền để chi tiêu cho những nhu cầu khác, là một vấn đề được nhiều người chú ý. Tuy nhiên, điều này chỉ là một khía cạnh của vấn đề, vì nhà ở đắt tiền còn có ảnh hưởng lớn đến thay đổi hành vi của mọi người. Nó không chỉ ảnh hưởng đến nơi cư trú, mà còn tác động đến sự lựa chọn về nghề nghiệp, quyết định về kích thước gia đình, và cả cách sống hàng ngày. Như đã được mô tả trước đó, việc làm tốt hơn có thể làm tăng giá nhà khi xây mới trở nên khó khăn. Tuy nhiên, hiệu ứng này có thể lan tỏa cả hai chiều: khi nhà ở trở nên khan hiếm ở các khu vực với năng suất cao, một số người có thể bị loại bỏ vì giá nhà quá cao, từ đó họ không thể chuyển đến những địa điểm có cơ hội nghề nghiệp tốt hơn.
Bất bình đẳng
Những hạn chế về nguồn cung đã biến nhà ở thành tài sản khan hiếm, giống như trái phiếu, đồ mỹ nghệ hoặc kim loại quý, không giống như những hàng hóa lâu bền như tủ lạnh hay ô tô. Hiện tượng này trở nên phổ biến vì chúng ta đã quen với nó và không xảy ra ở những nơi mà các nhà phát triển có khả năng dễ dàng thêm nhiều ngôi nhà hơn vào một khu vực. Ở những địa điểm như thế, nhu cầu tăng lên dẫn đến việc nguồn cung cũng tăng, không chỉ làm tăng giá. Nguồn cung nhà ở cố định thường đi kèm với sự cải thiện về tổng thu nhập của cộng đồng, một phần đến các chủ đất vì họ có thể đẩy giá nhà lên nhờ vào sự gia tăng thu nhập. Điều này làm nổi bật một trong những lý do của ý kiến của các nhà kinh tế học về việc áp dụng thuế đất. Ý kiến cho rằng ngay cả những cải tiến địa phương, như công viên mới hay hệ thống vệ sinh tốt hơn, cũng thường trở thành cơ hội cho các chủ đất địa phương để tăng giá nhà. Việc có một công viên mới có thể làm tăng giá nhà vì mọi người sẵn lòng trả giá cao hơn để sống gần đó, giúp chủ đất hiện tại thu được lợi nhuận lớn từ giá trị mà công viên mang lại. Những tác động này thường rõ ràng trong các cuộc tranh cãi về quá trình phát triển đô thị. Việc tăng lương cho các chủ ngân hàng và nhân viên công nghệ thường dẫn đến việc tăng giá thuê ở các khu vực nghèo hơn, làm đẩy giá thuê lên cao. Nhiều cộng đồng thu nhập thấp phải đối mặt với tình trạng tan rã khi người dân phải rời đi do giá thuê tăng cao, cũng như sự thay đổi của các cửa hàng và dịch vụ để phục vụ cho những khách hàng mới giàu có hơn. Thực tế, ít ai phản đối việc làm cho một địa điểm trở nên thoải mái, xanh sạch và an toàn hơn; thay vào đó, sự quan tâm lớn nhất của cư dân hiện tại thường là nguy cơ bị đẩy ra khỏi nhà và cộng đồng quen thuộc của họ. Tình trạng thiếu nhà ở cũng làm gia tăng sự bất bình đẳng trong các khu vực. Trước đó, chúng tôi đã chia sẻ về những địa điểm làm việc gặp khó khăn trong việc tuyển dụng nhân viên có kỹ năng thấp, khiến họ phải tuyển dụng những người có kỹ năng xuất sắc ở mức lương cao để thực hiện các công việc mà người có kỹ năng thấp có thể thực hiện một cách hiệu quả và chi phí thấp hơn. Mặt khác của vấn đề là những người không có khả năng kiếm được mức lương cao không thể chuyển đến các thành phố có thu nhập cao.
Khí hậu thay đổi
Hiện tại chưa có con số thống kê cụ thể ở Việt Nam, tuy nhiên trong năm 2023, mức tiêu thụ trung bình khí thải CO2 mỗi người ở Nhật Bản là 10,3 tấn, trong khi mức trung bình tại Hoa Kỳ là 17,6 tấn, chiếm tỷ lệ tương đương 74%. Khi tập trung vào lĩnh vực giao thông, chúng ta có thể thấy rõ sự giảm thiểu này được giải thích bởi sự dày đặc và sự phát triển của các thành phố tại Nhật Bản, nơi có nhiều lựa chọn giao thông công cộng và đi bộ thuận tiện hơn. Năm 2023, lượng khí thải từ ngành vận tải ở Nhật Bản chỉ là 1,63 tấn, so với con số 5,22 tấn ở Hoa Kỳ – một sự chênh lệch lớn, với Nhật Bản thấp hơn gấp ba lần. Thu nhập tăng lên thường đi kèm với mong muốn sở hữu những ngôi nhà lớn hơn. Rất ít người muốn quay trở lại thời kỳ những gia đình với tám thành viên phải sống chật chội trong các căn hộ chung cư hai phòng như trước đây. Nếu các thành phố quyết định cấm xây dựng nhà mới, cư dân có thể quyết định chuyển đến những địa điểm khác với giá nhà phải chăng hơn. Ở đó, họ có thể xây dựng những ngôi nhà lớn hơn, sử dụng nhiều năng lượng hơn, di chuyển bằng ô tô nhiều hơn và gây ra lượng khí thải carbon lớn hơn.
Theo Nguyễn Hiệu - ViLand
